Toplumsal konutta erken devire ‘rant’ uyarısı

500 bin konutluk dev toplumsal konut projesinde, borcun erken kapatılmasına imkan tanınmasının rant kapısı açacağı uyarısı geldi. Dal, borcunu erken kapatanın üçüncü şahıslara satış hakkı kazanacağını ve bu durumun ranta neden olacağını, bu nedenle ikinci el satışa 3-5 yıllık satış yasağı getirilmesini önerdi.

Emlak bölümünden, Türkiye tarihinin en büyük ‘sosyal konut’ projesinin yeni bir rant alanı yaratacağı uyarısı geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından geçen eylül ayında açıklanan projede, borcunu erken kapatana dönem imkanı sunulması tartışma yarattı. İlgili düzenlemenin konutu ucuza alıp, daha sonra diğerlerine değerliye satmasına imkan tanıdığını belirten dal temsilcileri, bu durumun rant yaratmaması için satın alınan konutun bedeli erkenden bütünüyle ödense bile makul bir mühlet için satış yasağı getirilmesini istedi.

Dünya’dan Leyla İlhan’ın haberine nazaran “Türkiye tarihinin en büyük toplumsal konut projesi” olarak açıklanan projede müracaatlar 7,5 milyonu geçti. Toplumsal konutların birinci kısmının temelinin 25 Ekim’de atılması bekleniyor. Projenin temelinin atılmasını izleyen birinci 2 yılda 250 bin, 5 yılda 500 bin aileye konutlarının teslim edileceği belirtiliyor.

Borcunu erken kapatan, satabiliyor

Sosyal konutta borcunu kapatan kişinin konutunu çabucak satma imkanı olduğunu belirten İstanbul Emlak Brokerleri Kulübü (İSTEB) Lideri Ulvi Özcan, “Çünkü konut bittiğinde 900 bin lira değil de 2 milyon lira piyasa bedeline kavuşursa, hasebiyle bizim cebimizden sübvanse edileceği için ranta dönüşecek. Halbuki bunun satılmaması, haciz edilmemesi ve ipotek edilmemesi gerekir. Yalnızca sahibi vefat ettiğinde miras hakkı mevzuata girmeli” diye konuştu. “Diğer türlü satış, hakkını rant hedefli birilerinin alması manasına geliyor” diyen Özcan, “Hakkımızı neden rant emelli birileri alsın ki” biçiminde konuştu. Özcan, kişinin taksitlerini ödeyemez durumu gelmesi halinde, ödediği kısmın hakkı korunarak tekrar kura ile daha evvel talep eden bireylerden birine devredilmesi gerektiğini kaydetti. Özcan, bu durumdan ötürü ilgili kriterlere uymayan şahıslara evre hakkı tanınmaması, lakin kiraya verme hakkı tanınmasını istedi.

5 yıldan evvel satılmamalı

Sosyal konut projesinde borcunu kapatanın periyot hakkına değinen İstanbul Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık AŞ Kurucu ve Yönetici Ortağı Ahmet Büyükduman da, “Gelir seviyesi olarak İstanbul’da 18 bin, İstanbul dışı ise 16 bin TL baz alındı. Lakin hesaplanırken neye bakılacak? İki öğretmen bu sistemin dışına çıkarken, minimum fiyatlı kadar vergi ödediğini sav eden bir kuyumcu, bir taksi plakası sahibi sisteme dahil olacak. Bu, aksayan bir taraf. Hasebiyle aslında ister istemez gelirleri başkalarına nazaran çok daha yukarda olan birileri kayıt içinde maaş alanlara nazaran çok daha avantajlı olacak” dedi. Ayrıyeten kimilerinin eş-dost, akraba ismine müracaat yaptırdığını da belirten Büyükduman, “Konut çıkınca ben senin ismine taksitleri ödeyeceğim. Sonra da borcu kapatıp diğerine satacak. Zira konut çıktıktan sonra onun piyasası oluşacak. Gayrimenkul borcu 500 bin lira, piyasası 1,5 milyon lira olacak. O vakit 500 bin borcunu kapatıp sonrada 1,5 milyondan satacak. Burada yanlışsız olan, şayet kişi 5 yıl içinde satmak isterse kişi tekrar benzeri toplumsal kategoriye giren birine devretme zaruriliği getirilmeli. Böylelikle gereksinim duyan kitleler tekrar konut sahibi olmaya devam edecek ve işin içinden rant olayı da çıkartılmış olacak” yorumunu yaptı.

Sosyal konutların bilhassa dar gelirli vatandaşların mülkiyet ve barınma haklarını muhafaza saikiyle inşa edilen yapılar olduğunu belirten Mono Hukuk Kurucusu Avukat Hanife Emine Kara, “Dolayısıyla toplumsal konutlar ticari bir yarar kapısı, kar elde etme prosedürü yahut rant aracı olmamalı. Toplumsal konutların peşin ödeme ile satın alınıp ardından daha yüksek meblağlara üçüncü bireylere satışına imkan verebilecek bir uygulama, gayeye hizmet etmeyecek. Bunun önünde geçilebilmesi ismine toplumsal konutların belli mühlet için satışının kısıtlaması gerektiği kanaatindeyim. Örneğin toplumsal konutların üçüncü bireylere evresi için borcunun büsbütün kapatılmış olması kuralının yanısıra tapu periyodundan itibaren 3 yıl üzere bir müddetin geçmesi koşulunun da aranması yerinde olabilecek” görüşlerini lisana getirdi.

Proje başlamadan zaman olmaz

Mono Hukuk Kurucusu Avukat Hanife Emine Kara, toplumsal konutlarda devranla ilgili süreç hakkında da bilgi verdi. “Sosyal konut projelerinde hak sahibi olup mukavele imzalayanlar, konutlarını borçlarını bitirip malik olana kadar devredemezler” diyen Kara, “Dolayısıyla bu konutların devredilebilmesi için öncelikle tüm borcun ödenmesi ve ardından tapu bölümü ile malik olunması aranacak. Bu doğrultuda malik olma kuralı bulunduğunu dikkate alırsak tapu evresi gerçekleşmeden ve münasebetiyle proje başlamadan satış yapmak mümkün olmayacak” diye konuştu.

Peşin ödemede indirim kelam konusu

Sosyal konut projelerinde peşinat oranını belirlenenden daha yüksek meblağda ödeme, taksit sayısını kısaltma yahut borcun büsbütün kapatılmasının mümkün olabildiğini kaydeden Hanife Emine Kara şunları söyledi: “Yine peşin ödemede de indirim yapılabilmesi kelam hususudur. Gerçekten mevcut projelerde bilindiği üzere peşin ödeme kampanyası başlatılmış olup mevcut projelerde 19 Ekim’e kadar yapılan ödemelerde yüzde 25 peşin ödeme indirimi uygulanmakta. Kaldı ki Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da taksitli satışlarda peşin ödeme hali düzenlendi. Buna nazaran; taksitli satışlarda tüketicinin peşin ödemede bulunması halinde satıcı yahut sağlayıcının faiz yahut komite aldığı durumlarda ödenen ölçüye nazaran gerekli tüm faiz ve komite indirimini yapmakla yükümlü olduğu karar altına alınmış. Bu kararı kıyasen değerlendirdiğimizde de peşin ödemede bir indirimin olabileceğini söylememiz mümkün” dedi.

Bölge müteahhidine öncelik verilmeli

Proje kapsamında yapılacak 500 bin konutun inşaatının müteahhide tesirine de değinen Ahmet Büyükduman, “Burada devlet aslında maliyetinin yüzde 40 altına veriyor. Türkiye’de 600-700 bin konut yapılacak. Bunun kıymetli bir kısmı de küçük vilayetlerde yer alacak. Devlet artık bu kümeye uygun eser geliştiren müteahhitlere rakip olmuş olacak. Münasebetiyle müteahhit kitlesinin elinden bu işi almış olursunuz. Müteahhitlerin ziyan görmemesi için bu inşaatların ihalesi bölgede iş yapan mahallî müteahhitlere verilebilir. Öteki türlü Ankara’dan bir müteahhide iş verildiğinde, ilgili bölgelerdeki şahısları piyasadan çekmiş olursunuz” diye konuştu.